เคล็ดลับสำคัญ ป้องกันและดูแลเลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็กอย่างได้ผล

เลือดกำเดาไหล คือภาวะที่เลือดไหลออกมาจากโพรงจมูก ซึ่งในเด็กเล็กหรือวัยเรียนมักพบว่าเกิดขึ้นได้ง่ายกว่าผู้ใหญ่ อยู่ที่ความเปราะบางของเส้นเลือดฝอยภายในเยื่อบุจมูก เพราะในเด็ก ระบบเส้นเลือดยังไม่แข็งแรงเต็มที่ เมื่อได้รับแรงกระแทก หรืออยู่ในสภาพอากาศที่แห้ง เยื่อบุจมูกอาจฉีกขาดได้ง่ายอาการเลือดกำเดาไหลในเด็กมักแสดงออกทันทีโดยเลือดจะไหลจากรูจมูกหนึ่งข้างหรือทั้งสองข้าง เด็กบางคนอาจรู้สึกคันหรือแสบจมูกก่อนเกิด หรือมีอาการคัดจมูกร่วมด้วย

สถานการณ์ที่มักจะทำให้เกิดอาการนี้ เช่น การขยี้จมูกแรง ๆ การจามบ่อย ๆ อยู่ในห้องที่อากาศแห้ง มีฝุ่นละออง หรือเปลี่ยนอากาศกะทันหัน การออกกำลังหรือเล่นซนแล้วได้รับแรงกระแทกบริเวณใบหน้า นอกจากนี้ การเจ็บป่วยจากโรคหวัด ภูมิแพ้ หรือกรณีที่ร่างกายขาดวิตามินบางอย่างก็เป็นปัจจัยร่วมได้เช่นกัน

เลือดกำเดาไหลสามารถเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น

• การบาดเจ็บทางกาย: เด็กอาจเผลอขยี้จมูก จามแรง เล่นชนกัน หรือหล่นล้ม
• สภาพอากาศ: อยู่ในพื้นที่อากาศแห้งหรือเปลี่ยนอุณหภูมิอย่างรวดเร็ว
• ภูมิแพ้: แพ้ฝุ่น เกสร ราหรือสารระคายเคืองต่าง ๆ
• โรคประจำตัวหรือการติดเชื้อ: เช่น โรคหวัดหรือไซนัสอักเสบ
• การใช้ยาบางชนิด: โดยเฉพาะสเปรย์พ่นจมูกหรือยาแก้อักเสบจมูก

ในเด็กส่วนใหญ่ภาวะเลือดกำเดาไหลอาจเกิดขึ้นชั่วคราวและไม่ได้เป็นอันตราย แต่อาการที่เกิดขึ้นบ่อยควรเฝ้าระวัง และสังเกตลักษณะร่วมว่ามีอาการซ้ำบ่อยขึ้นหรือไม่ เพื่อการวางแนวทางรับมือที่เหมาะสมในตอนต่อไป

เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก มักไม่ใช่เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นโดยบังเอิญ หากแต่มีปัจจัยและเหตุผลเฉพาะเจาะจงที่ต้องให้ความสำคัญ หนึ่งในสาเหตุหลักคือการบาดเจ็บที่จมูก เด็กวัยเรียนมักเล่นซนหรือเผลอสัมผัสใบหน้าแรง ๆ เช่น ขยี้จมูก ใช้นิ้วแคะจมูก หรือล้มกระแทกจนเยื่อบุจมูกฉีกขาดง่ายอีกสาเหตุที่พบได้เสมอคือ ภูมิแพ้ ซึ่งเมื่อเด็กได้รับสารก่อภูมิแพ้ เช่น ฝุ่น เกสร หรือขนสัตว์ จะทำให้เยื่อบุจมูกระคายเคืองและบวม จึงมีโอกาสเกิดเลือดกำเดา ซึ่งความสัมพันธ์นี้มีข้อมูลสนับสนุนจาก Wikipedia (เลือดกำเดาไหล) ว่าภาวะภูมิแพ้มีผลเกี่ยวข้องโดยตรงกับการเกิดเลือดกำเดาในเด็ก

ภาวะอากาศแห้ง เป็นอีกปัจจัยสำคัญที่มักเกิดในฤดูหนาวหรือเมื่อเด็กอยู่ในห้องแอร์นาน ๆ เพราะเมื่อเยื่อบุจมูกแห้งจะสูญเสียความชุ่มชื้นและเปราะบาง เส้นเลือดฝอยแตกง่ายกว่าเด็กที่อยู่ในสภาพอากาศชื้น

นอกจากนี้ยังมีปัจจัยอื่น เช่น การติดเชื้อในช่องจมูก การเจ็บป่วยบ่อย อาการหวัดเรื้อรัง หรือขาดวิตามินซี วิตามินเค ก็เป็นปัจจัยทำให้เลือดกำเดาไหลบ่อยได้เช่นกัน รวมถึงการใช้ยาสเตียรอยด์แบบพ่นจมูกในเด็กที่มีโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้

ปัจจัยภายนอกที่มักจะมองข้าม เช่น มลพิษทางอากาศ กลิ่นบุหรี่ การเปลี่ยนแปลงอากาศกะทันหัน ภาวะเครียดหรืออ่อนล้า ก็มีผลกระตุ้นให้ เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก เพิ่มขึ้น ทั้งนี้ควรสังเกตว่าเด็กมีอาการร่วม เช่น เลือดออกนานผิดปกติ เลือดไหลบ่อยกว่า 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์ หรือมีอาการซีด เวียนศีรษะ น้ำหนักลด ถ้าเป็นเช่นนี้ควรปรึกษาแพทย์โดยเร็ว

การดูแลเบื้องต้นเช่น การลดฝุ่น ดูแลความชื้นในบ้าน เลือกของใช้และผลิตภัณฑ์ที่ไม่ก่อภูมิแพ้ หรือใช้เครื่องฟอกอากาศ จะลดโอกาสเกิดเลือดกำเดาได้มาก

ทั้งนี้สามารถศึกษาเนื้อหาคำแนะนำด้านสุขภาพอื่น ๆ จาก เส้นเลือดในสมองตีบ ควรกินอะไร เพื่อช่วยสร้างความเข้าใจเพิ่มขึ้นสำหรับผู้ปกครองที่ใส่ใจสุขภาพเด็ก

เมื่อเข้าใจสาเหตุทั้งหมดนี้ จะนำไปสู่การวางแผนรับมือและป้องกันอย่างตรงจุดในบทถัดไป

เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก เมื่อลูกเกิดอาการขึ้นมาควรตั้งสติ ไม่ตระหนก และปฏิบัติตามขั้นตอนปฐมพยาบาลที่ถูกต้องเพื่อหยุดเลือดและลดความเสี่ยงจากการตกใจ

• ให้ลูกนั่งตัวตรงหรือเอนไปข้างหน้าเล็กน้อย ไม่ควรเอนหลังหรือแหงนหน้า เพราะอาจทำให้เลือดไหลย้อนลงลำคอ ทำให้สำลักหรืออาเจียน
• บีบปีกจมูกทั้งสองข้างเข้าหากัน อย่างน้อย 10 – 15 นาที เพื่อสร้างแรงกดหยุดการไหลของเลือด
• ห้ามแคะ แหย่ หรือขยี้จมูกทันทีหลังเลือดหยุด
• หากมีน้ำแข็ง ห่อผ้าแล้วประคบที่บริเวณสันจมูกเพื่อให้หลอดเลือดหดตัว
• ปลอบใจและดูแลความรู้สึกให้เด็กรู้สึกปลอดภัย

กรณีที่เลือดหยุดแล้วยังไม่กลับมาอีกให้แนะนำลูกว่าใน 24 ชั่วโมง ควรหลีกเลี่ยงกิจกรรมที่เสี่ยง เช่น การออกกำลังกายแรง ๆ จาม ขยี้จมูก หรือเข้าสถานที่ที่มีฝุ่นเยอะ

ถ้าเลือดกำเดาไหลซ้ำหลายครั้งในวันเดียวหรือยังไม่หยุดเกิน 20 นาที หรือมีอาการผิดปกติอื่น ๆ เช่น ตัวซีด เพลีย หายใจหอบ ควรรีบพาไปพบแพทย์ เพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยเพิ่มเติม

ในบางกรณี แพทย์อาจต้องตรวจหาสาเหตุพิเศษ เช่น ความผิดปกติของเกล็ดเลือด โรคเกี่ยวกับหลอดเลือด หรือมีโรคประจำตัวที่เกี่ยวข้องกับการแข็งตัวของเลือด

สิ่งสำคัญในการดูแลเด็กให้ปลอดภัยจากการ เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก คือการรักษาความสะอาด ปรับสภาพแวดล้อมให้น่าอยู่ ลดปัจจัยกระตุ้น และปลูกฝังพฤติกรรมการดูแลจมูกที่ถูกต้อง เช่น การไม่แคะจมูก ใช้สเปรย์น้ำเกลือให้จมูกชุ่มชื้น รวมถึงให้เด็กดื่มน้ำมาก ๆ เพื่อป้องกันเยื่อบุจมูกแห้ง

เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก แม้ว่าส่วนใหญ่จะไม่เป็นอันตรายร้ายแรง แต่ในบางกรณีก็อาจจำเป็นต้องได้รับการดูแลรักษาโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ การพาเด็กไปพบแพทย์ในกรณีที่สำคัญ ได้แก่

• เลือดไหลปริมาณมากไม่หยุด
• เลือดกำเดาเกิดขึ้นถี่กว่า 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์
• มีอาการข้างเคียง เช่น ซีดมาก อ่อนเพลีย เหนื่อยหอบ หรือมีจำวนเลือดออกตามผิวหนัง
• เดิมเด็กมีประวัติใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด หรือมีโรคเลือดประจำตัว เช่น ฮีโมฟีเลีย
• สงสัยว่าในโพรงจมูกมีวัตถุแปลกปลอม หรือเกิดจากอุบัติเหตุรุนแรง

ในสถานพยาบาลแพทย์จะตรวจดูต้นเหตุ เพิ่มตรวจเลือด ตรวจสภาพเยื่อบุจมูก และประเมินว่าต้องใช้วิธีห้ามเลือดเพิ่มเติมหรือไม่ เช่น การจี้ไฟฟ้า (Cauterization) เพื่อหยุดเลือด หรือการหยอดหรือล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ

หากเลือดกำเดาเกิดจากโรคภูมิแพ้ จะเน้นการควบคุมอาการแพ้และให้คำแนะนำเพิ่มเติมในการปรับสิ่งแวดล้อม

ในบางกรณีแพทย์อาจแนะนำวิตามินเสริม หรือพิจารณาส่งพบแพทย์เฉพาะทาง (ENT) ในกรณีซับซ้อน

สิ่งสำคัญคือการสื่อสารและไม่ปล่อยให้เด็กมีความวิตกกังวล โดยต้องอธิบายให้เข้าใจว่าอาการเลือดกำเดาไหลไม่ใช่เรื่องผิดปกติร้ายแรงในผู้ใหญ่ส่วนใหญ่ การดูแลใกล้ชิดจะทำให้เด็กปลอดภัยและได้รับความช่วยเหลือทันทีหากเกิดเหตุไม่คาดคิด

หากต้องการศึกษาความรู้สุขภาพในแง่มุมอื่น ๆ ก็สามารถอ่านเพิ่มเติมได้จาก บทความสุขภาพ ในประเด็นใกล้เคียง

การป้องกัน เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก ทำได้โดยการควบคุมปัจจัยเสี่ยงและส่งเสริมนิสัยสุขอนามัยที่ดีให้กับเด็ก สิ่งสำคัญต้องเริ่มจากการจัดสภาพแวดล้อมของบ้านให้อากาศถ่ายเทดี ไม่แห้งหรือมีฝุ่นละอองสะสมมากเกินไปใช้เครื่องฟอกอากาศหรือเครื่องเพิ่มความชื้นในห้อง โดยเฉพาะช่วงฤดูร้อนหรือเปิดแอร์เป็นเวลานาน ๆ ควรให้ลูกดื่มน้ำมาก ๆ รับประทานผักผลไม้ที่มีวิตามินแบบครบถ้วน เช่น วิตามินซี และวิตามินเค

สอนให้ลูกมีนิสัยดูแลจมูก เช่น ไม่ขยี้หรือแคะจมูกแรง ๆ หากจำเป็นให้ใช้น้ำเกลือพ่นหรือหยอดเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้น

เสริมสร้างภูมิต้านทานด้วยการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ นอนหลับพักผ่อนเพียงพอ เลี่ยงควันบุหรี่และสารระคายเคืองต่าง ๆ ที่อาจเป็นตัวกระตุ้นเกี่ยวกับภูมิแพ้ เช่น ขนสัตว์หรือเกสรดอกไม้

อีกหนึ่งจุดที่ควรระวังคือความเครียดหรือความวิตกกังวลในเด็ก เพราะอารมณ์เชิงลบอาจกระตุ้นให้ร่างกายอ่อนแอและเกิดอาการเลือดกำเดาได้ง่ายขึ้น

สำหรับเด็กที่มีภาวะโลหิตจางหรือความผิดปกติของเลือด ควรปรึกษาแพทย์อย่างใกล้ชิดเพื่อวางแผนการดูแลที่เหมาะสม

แนวทางเหล่านี้หากปฏิบัติเป็นประจำจะช่วยลดความถี่ของอาการ เลือดกําเดาไหลบ่อยในเด็ก ได้อย่างมีประสิทธิภาพและเสริมสร้างสุขภาพโดยรวมของลูกน้อย